Goeiemorgen,
Een tussendoortje op zondag, als goedmaker voor de gemiste editie van mei. En omdat er heel wat klaar lag om te delen.
Eerst en vooral wil ik jullie blik even naar het oosten richten. Ik las recent een bijzonder boek van Mieko Kawakami, de nieuwe literaire sensatie uit Japan. Breasts and eggs is nog niet in het Nederlands verkrijgbaar, wel al in het Engels, en is een hedendaagse vertelling over vrouwelijkheid en de betekenis van familie en seksualiteit. Het album Waterfall van de Koreaanse artiest B.I. is dan weer iets waarvan ik nooit gedacht had dat ik er mee in aanraking zou komen: Koreaanse hiphop. Maar het kan me bekoren. Om je door te laten vervoeren op een zwoele zomeravond.
Veel leesplezier,
Len
De Servische performancekunstenaar Marina Abramovic zet in het voorjaar van 2010 de kunstwereld op haar kop met de sensationele voorstelling The Artist is Present. Ze neemt haar intrek in MOMA, het New Yorkse museum voor moderne kunst, waar in het atrium een vierkant vlak met tape is afgebakend. In het midden staat een kleine houten tafel en twee stoelen. Gedurende drie maanden neemt ze elke dag voor openingstijd plaats op een van de stoelen. Ze sluit de ogen, keert in zichzelf en wacht tot iemand plaatsneemt tegenover haar.
Het staat de bezoekers van het museum vrij om al dan niet op de stoel te gaan zitten, maar als iemand besluit om de stap te wagen is de confrontatie totaal. De artieste is niet alleen letterlijk aanwezig in het kunstwerk, ze wil ook heel bewust aanwezig zijn in het moment. Ze wil haar aanwezigheid, op die plek en op dat moment, in zijn totaliteit gewaarworden.
Bestaat er dan een betere manier om die totaliteit te ervaren dan de ogen van een ander op jou te voelen branden? Abramovic denkt van niet. Zodra iemand voor haar gaat zitten, kijkt ze de ander onafgebroken in de ogen, alsof ze op onderzoek uitgaat. Van de gast verwacht ze hetzelfde. Het enige verschil ligt hem in het feit dat de bezoeker kan opstaan wanneer hij of zij wil, terwijl Abramovic moet blijven kijken zolang die persoon daar zit. Dat houdt ze aan één stuk door vol tot het museum de deuren ’s avonds weer sluit.
De opvoering is een instant hit, waarbij kunstliefhebbers soms een hele nacht voor de deur van het museum kamperen om zeker te zijn van een tijdslot.
Tijdens de openingsdag gebeurt echter iets onverwachts. Haar ex-geliefde Unay, eveneens een kunstenaar en jarenlang Abramovic’ artistieke partner in crime, komt uit het publiek naar voren. Voor alle aanwezigen is onmiddellijk duidelijk dat een “evenement” op het punt staat te gebeuren.
De relatie tussen Abramovic en Unay is immers op een spectaculaire manier ten einde gekomen. Na jaren van spanning en ontrouw besloot het koppel in 1988 de Chinese Muur af te stappen. Ze vertrokken elk aan een ander uiteinde - Unay in de Gobiwoestijn, Abramovic aan de Gele Zee - en troffen elkaar halverwege, na een maandenlange wandeltocht. Die spirituele reis van 2.500 kilometer leidde tot het orgelpunt van hun verbond. Hun ontmoeting in het midden van dat gigantische bouwwerk betekende het einde van hun relatie. Onherroepelijk trokken ze een streep onder hun gezamenlijk traject, onder hun liefde, pijnlijk maar gedenkwaardig.
Met de ogen vol brutale onzekerheid neemt Unay plaats op de stoel in MOMA. Wanneer Abramovic de ogen opent en hem voor het eerst in jaren weer ziet, hapert ze. Ze slaat de ogen neer, schuifelt wat ongemakkelijk op haar stoel maar kijkt hem uiteindelijk wel aan, zoals van haar verwacht wordt. De blik is intens, het moment al lang geen kunstwerk meer maar een manifestatie van wat Abramovic trachtte te verwezenlijken. De tranen stromen langs haar wangen en uiteindelijk kan ze niet anders dan haar handen naar hem uitsteken. Hij neemt ze met zichtbare opluchting aan en heel even is hun verbond weer hersteld. (Beelden van dat moment vind je hier.)
Zelfs in het hier en nu haalt het verleden je soms onverbiddelijk in. Het maakt dan niet uit hoe sterk je op dat moment in je schoenen staat. Wat telt is hoe je dat wat voorbij is, hebt kunnen afsluiten.
Wanneer ik onlangs, vier jaar na een evenzeer pijnlijk einde, bij toeval op een foto van betekenis stootte, leek de grond onder mijn voeten te schiften. Alles wat ik al die tijd nodig had om de losse eindjes aan elkaar te kunnen knopen, werd me onthouden. Vier jaar lang. Dat alles werd pijnlijk duidelijk op dat ene beeld waar alles samenkwam. Je zou het hele verhaal een leugen of bedrog kunnen noemen, maar bovenal bood het mij de sleutel tot een perspectiefwissel. De verwarring en het onbegrip bleken een terechte bezorgdheid, de puzzelstukjes vielen in elkaar. En de episode kwam eindelijk ten einde.
De ondergrond werd even onstabiel, als nat zand waar je hiel ineens doorzakt. Maar mijn rug heb ik meer dan ooit weer kunnen rechten.
Ik hecht me snel aan mensen die iets bij me los weten te maken. Ik beschouw het als een troef, een gevolg van het feit dat ik me graag op sleeptouw laat nemen door anderen. Met hechting riskeer je evenwel ook ontgoochelingen, hard of zacht, groot of klein. Daar is niets mis mee, integendeel. Het hoort erbij. Maar om een teleurstelling een plaats te kunnen geven, heb je op zijn minst eerlijkheid nodig. Oprechtheid.
Het maakt een eventueel weerzien op slag weer iets waar je naar kan uitkijken.
Interessant leesmateriaal
Hieronder vind je een selectie van artikels die me de laatste tijd aan het denken hebben gezet of hebben uitgedaagd. Alles wat ik interessant vind, deel ik bovendien ook op Twitter.
‘Hoe meer vrijheid, hoe meer angst’: schrijver Daan Heerma van Voss over angst en zijn angststoornis (uit De Morgen)
Anti-Racism Is Becoming Troublingly Racist: Anti-racism has become an exercise in patiently explaining things that should be painfully obvious (uit LEVEL op Medium)
‘Sure, lovers and children are great. But friends are more than ever the heart of happiness, of family and of love itself. Treasure them’: een mooie ode aan vriendschap (op Aeon Magazine)
En voor de voetballiefhebbers, een interactieve longread over de Rode Duivels naar aanleiding van het EK 2020: ‘The Belgian Blueprint. How a small nation became a European football superpower’ (op CNN)